Kişinin malvarlığında meydana gelen ve para ile ölçülebilen zararları maddi zarar, bu zararları gidermeye yönelik talep edilecek tazminatı ise maddî tazminat olarak adlandırmaktayız. Bursa Boşanma Avukatı | Albayrak Gençtürk Hukuk Bürosu olarak bu yazımızda medeni kanun tarafından özel olarak düzenlenen ve boşanmanın mali sonuçlarından biri olan maddi tazminat üzerinde duracağız.

Medeni kanunumuzun 174. Maddesinin 1. fıkrasında “Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.” hükmü yer almaktadır. Değindiğimiz bu madde ile yasa koyucu boşanma davalarında maddi tazminat talebine ilişkin özel bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenleme ile boşanma sebebiyle maddi bir zarara uğrayan tarafa boşanma davasında daha kusurlu olan taraftan uygun miktarda maddi tazminat isteyebilme olanağı tanınmıştır.

Boşanmadan sonra talep edilecek maddi tazminat, evlilik birliğini sona erdiren eşlerin boşanmalarından dolayı meydana gelen maddi zararlarını gidermeye yönelik bir tazminat türüdür. Çünkü boşanma sonrası mal birlikteliği sona ermekte böylelikle evliliğin devamı sırasındaki hayat standartları ile mevcut ve beklenen menfaatler boşanma nedeniyle zarara uğrayabilmektedir. Bu nedenle boşanma sonrası istenebilecek maddi tazminatın amacı, evlilik birliğinin son bulması ile elde edemeyecekleri menfaatler sonucunda eşlerin malvarlığında ortaya çıkabilecek olan azalmanın karşılanmasıdır.

Boşanma Davalarında Maddi Tazminatın Şartları

Evlilik birliğinin sona ermesi nedeniyle mevcut ve beklenen menfaatleri zarara uğrayan kişinin medeni kanun 174/1 kapsamında maddi tazminat isteminde bulunabilmesi için;

• Eşlerin boşanmış olması,
• Boşanma sebebiyle maddi tazminat isteyen tarafın maddi nitelikteki menfaatlerinin zarara uğramış olması,
• Maddi tazminat talep edilen eşin daha fazla kusurlu olması,
• Boşanma davası sonucunda verilen boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren en geç 1 yıl içerisinde maddi tazminat davasının açılmış olması gerekir.

Boşanma sonrası maddi tazminat isteminde bulunabilmek için öncelikle tarafların aile mahkemesi kararıyla boşanmış olmaları gerekir. Boşanma kararı olmadan tarafların Medeni Kanunumuzun yer verdiği bu özel düzenlemeye dayanarak maddi tazminat davası açmaları mümkün değildir.  Eğer taraflar malvarlığında meydana gelen zarar ile ilgili olarak boşanma davası açmadan diğer eşten maddi tazminat talebinde bulunmak istiyorlarsa, Türk Borçlar Kanunu kapsamında yer alan genel hükümlere dayanarak maddi tazminat talebinde bulunabileceklerdir.

Boşanma Davalarında Maddi Tazminat Nasıl Talep Edilir?

Kusursuz ya da daha az kusurlu eş tarafından talep edilecek maddi tazminat, boşanma davası ile birlikte talep edilebileceği gibi, boşanma davasından ayrı bir şekilde de talep edilebilir.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 26. maddesinde; “Hakim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir.” hükmü yer almaktadır. Eğer dava dilekçenizde boşanma talebi ile birlikte maddi tazminat talep etmemişseniz hakimin talep edilmeyen bir şeye karar vermesi hukuken mümkün değildir. Dolayısıyla maddi tazminat konusunda bir talep yoksa, hakim re’sen böyle bir karar veremez. Yine aynı şekilde dava dilekçesinin içeriğinde “30.000 TL maddi tazminat istiyorum” şeklinde bir ifade yer alması durumunda hakim talep edilen 30.000 TL den daha yüksek bir miktara karar veremez.

Maddi tazminat talebi dava dilekçesinde açık belirgin ve net olarak  belirtilmesi gerekmektedir. Talep edilen miktarının ne kadarının maddi ne kadarının manevi tazminat olduğu belirtilmelidir. Davacı dava dilekçesinde 30.000 TL istiyorum şeklinde bir ifadenin yer alması maddi tazminat talebi için yeterli değildir. Dava dilekçesinden ve beyandan talep edilen miktarın ne kadarını maddi ne kadarının manevi tazminata ilişkin olduğunun tam olarak anlaşılması gerekmektedir.

Boşanma Davalarında Maddi Tazminatın Hesaplanması | Miktarının Belirlenmesi

Boşanma davası açarken veya boşanmadan sonra açılacak maddi tazminat davalarında, tazminat miktarının belirlenmesinde birçok etken söz konusu olabilmektedir. Özellikle mevcut ve beklenen menfaatlerin neler olduğu ve bu kapsamda oluşan zararın hesaplanması kolay olmamaktadır. Bu konuda hakime takdir yetkisi tanınmış olup, hakim bu yetkisini kullanarak uygun bir tazminata hükmedecektir. Ancak tabiiki de hakim bu yetkisini kullanırken sınırsız değildir.

Hâkim boşanma sonrası maddi tazminat miktarını belirlerken; her iki tarafın sosyal ve ekonomik durumlarını, tarafların boşanmadaki kusur durumlarını, evliliğin süresini, küçük veya engelli bakıma muhtaç çocuklara bakma yükümlülüğünün bulunmasını, tarafların iş bulma imkânını, boşanma sebebiyle eşin, diğer eşin sosyal güvenlik kuruluşu imkânlarından mahrum kalıp kalmadığı, tarafların tekrar bir evlilik yapıp yapamayacakları, taraflardan birinin diğerine güvenerek öğrenim ve işinden ayrılması, evlilik süresince yaşadıkları hayat standardı ve evlerinin özellikleri gibi birçok unsuru göz önünde bulundurmalıdır.

Boşanmaya sebep olan olaylarda tarafların eşit kusurlu ya da maddi tazminat talep eden tarafın daha ağır kusurlu olması halinde maddi tazminat talebi reddedilecektir.

Maddi Tazminatın Ödenme Biçimi

Boşanma davasında maddi tazminata karar veren hakim maddi tazminatın ne şekilde ödeneceğini de kararında belirtir. Medeni Kanunumuzun 176. Maddesinin 1. fıkrasında “Maddi tazminat ve yoksulluk nafakasının toptan veya durumun gereklerine göre irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir.” hükmü yer almaktadır. Dolaysıyla hakim somut her olayın özelliklerine göre maddi tazminatın bir defada ödenmesine ya da kısım kısım yani taksit biçiminde ödenmesine karar verebilir.

Maddi Tazminat Miktarının Artırılması ve Azaltılması

Hakim tarafından irat (taksit) şeklinde ödenmesi hükmedilen maddi tazminat miktarı, tarafların maddi durumlarının değişmesi ile hak ve nefaset ilkesi göz önünde bulundurularak, artırılmasına karar verilebileceği gibi azaltılmasına da karar verilebilir. Medeni Kanunumuzun 176/4 maddesinde “Tarafların malî durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hâllerde iradın artırılması veya azaltılmasına karar verilebilir.” hükmü yer almaktadır. Somut olayın özelliklerine göre irat şeklinde ödenmesine karar verilen maddi tazminat miktarı, tarafların maddi durumlarında meydana gelen değişimler kapsamında tarafların talebi ile hakkaniyet ölçüsüne göre tekrar  değiştirilerek takdir edilebilmektedir.

Bu düzenleme, yalnızca irat şeklinde yani belirli aralıklarla kısım kısım ödenmesine karar verilen maddi tazminat kararları için geçerlidir. Dolayısıyla toplu şekilde bir defada ödenmesine karar verilen maddi tazminat miktarlarının azaltılması veya artırılması mümkün değildir.

Maddi Tazminat Miktarının Kaldırılması

Hakim tarafından irat şeklinde ödenmesi hükmedilen maddi tazminat miktarı bazı durum ve hallerde ortadan kaldırılmasına karar verilebilmektedir. Medeni Kanunumuzun 176/3 maddesinde “İrat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafaka, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır.” hükmü yer almaktadır. Yapılan bu düzenleme ile maddi tazminat alacaklısının yeniden evlenmesi, resmi bir evlilik olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi ve taraflardan birinin ölümü hallerinde mahkeme kararı ile irat ödenmesi kararı kaldırılabilecektir

Boşanma Nedeniyle Maddi Tazminat Davasında Zamanaşımı

Boşanma kararı sonrasında maddi bir zarara uğrayan kusursuz ya da daha az kusurlu eş tarafından istenebilecek maddi tazminat için bir zamanaşımı süresi vardır. Medeni Kanunumuzun 178. Maddesinde; ‘‘Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.” ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla manevi tazminat talebinde olduğu gibi maddi tazminat talebi için evliliği sona erdiren davanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde talepte bulunulması gerekmektedir. Örneğin boşanma davası 24.09.2021 tarihinde kesinleşmişse bahse konu maddi tazminat davasının da 24.09.2022 tarihine kadar açılması gerekir.

Boşanma Nedeniyle Maddi Tazminat Davasında Harç

Boşanma kararı sonrası maddi bir zarara uğrayan kusursuz ya da daha az kusurlu eş tarafından istenebilecek maddi tazminat, boşanma davası ile birlikte talep edildiğinde ayrıca harca tâbi olmayacaktır. Boşanma davasından ayrı bir dava ile istenilmişse harca tâbi olacaktır.

Boşanma Sebebiyle Açılacak Maddi Tazminat Davalarında Görevli Ve Yetkili Mahkeme

Boşanma neticesinde maddi bir zarara uğrayan kusursuz ya da daha az kusurlu eş tarafından talep edilecek maddi tazminat davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile Mahkemesi olmayan yerlerde ise o yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.

Medeni Kanunumuzun boşanma davalarında yetki konusu ile ilgili olarak özel bir düzenleme getirmiştir. Medeni Kanun 168. maddesinde “Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.” ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla eşlerden herhangi birinin ikametgah yeri mahkemesi veya davadan önce son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesi hem boşanma davalarında hem de bu dava kapsamında açılacak olan maddi tazminat davalarında yetkilidir.

Evlilik sona erdirilmeden diğer eş için genel hükümler göre açılan maddi tazminat davasında ise aile mahkemesi görevli olmayıp, genel hükümlere göre işlem yapılacağından Asliye Hukuk Mahkemesi görevli olacaktır.

Albayrak & Gençtürk Hukuk Danışmanlık Ofisi olarak; uzman ekibimiz ile boşanma davaları konusunda hukuki destek vermekteyiz. Uzmanlık ve teknik bilgi gerektiren bu işlemler, konusunda uzman ve titiz ekibimiz ile takip edilmektedir. Boşanma davası konularında herhangi bir hak kaybına uğramamanız için bir Bursa Boşanma Avukatı‘na müracaat etmenizi tavsiye ederiz. Bu konuda yaşayabileceğiniz her türlü sorun için bizlere danışabilir, avukatlık hizmeti ve hukuki destek alabilirsiniz.